Technologie en verantwoordelijkheid

De technologische ontwikkelingen hebben sindsdien niet stilgestaan. Sterker nog, technologie verandert ons leven iedere seconde, vaak zonder dat we dat beseffen. Ook de publieke houding tegenover technologie is aan het veranderen. Aan de ene kant staan de vele enthousiaste technofielen, aan de andere kant een groeiende groep mensen die de nieuwste technologieën steeds meer wantrouwen. Met name het almaar groeiende gebruik van zelflerende technologische technieken ­– kunstmatige intelligentie – baart mensen zorgen. Hebben bedrijven hun processen nog wel onder controle? Of nemen machines de macht van de mens steeds meer over?

In en rond de markten wordt ook kritisch gekeken naar de impact van technologie. Sommige marktpartijen stellen dat gecomputeriseerde handel de marktwerking verstoort. Zo trok bijvoorbeeld de sterke prijsstijging van cacao begin 2018 de nodige media-aandacht. Voor ons een reden om via een aparte publicatie wat extra kleur te geven aan de cacaomarkt en de rol en de verantwoordelijkheid van beleggers in deze markt. We kunnen niet ontkennen dat technologie de marktdynamiek verandert. Markten – en in het bijzonder de daarop actieve partijen – dienen zich aan te passen aan deze nieuwe werkelijkheid.

De 2010 Flash Crash heeft het publieke bewustzijn over de rol van technologie in de markten – en haar mogelijk ongewenste impact – een sterke impuls gegeven. Toezichthoudende organen van gereguleerde beurzen zagen zich genoodzaakt om de regels omtrent onder meer error trades, marktverstoring en marktmanipulatie te her-evalueren en herformuleren. Ook supranationale autoriteiten zijn in actie gekomen om de aan het gebruik van technologie klevende risico’s met nieuwe regelgeving aan te pakken. Het hoofdstuk over Algorithmic Trading binnen MiFID II is een voorbeeld van dergelijke nieuwe regelgeving. En één van de zeven speerpunten op de agenda van de AFM in 2019 luidt: “Voorkómen van onverantwoord gebruik van technologie en data”.

De cruciale vraag bij al deze nieuwe regels en regelgeving is: wie is er verantwoordelijk? Moeten we mensen beschouwen als onvrijwillige slachtoffers van machines? Of zien we ze als de verantwoordelijke meesters over hun machines? Om ons standpunt hierin te verduidelijken hebben we recent ons beleidsstuk over verantwoord beleggen uitgebreid met de paragraaf over Menselijke verantwoordelijkheid zoals hieronder weergegeven.

Naast deze nieuwe paragraaf over technologie en enkele kleinere aanpassingen hebben we tevens een stuk over het handelen van (termijncontracten op) indices toegevoegd aan de paragraaf over Prijsvorming.

Voordat we overgaan tot de bron van beleggingsrendement en de rol van beleggers in de samenleving is het goed om even stil te staan bij wat Transtrend precies constitueert. Ja, we zijn een Nederlands bedrijf gevestigd in Rotterdam, dat vermogens beheert van beleggers over de hele wereld en actief is op markten over de hele wereld. Maar het belangrijkste is: we zijn een groep mensen. Een groep specialisten die nauw samenwerken, die een passie delen voor beleggen en die gezamenlijk verantwoordelijkheden dragen. Als systematische vermogensbeheerder gebruiken we veel technologie: we verwerken enorme hoeveelheden data, hanteren een technische, kwantitatieve beleggingsmethodiek en gebruiken algoritmes voor de uitvoer van orders. Maar als puntje bij paaltje komt ligt de verantwoordelijkheid voor alle acties van Transtrend – inclusief de gevolgen ervan – bij ons, de mensen die Transtrend vormen.

Vandaag de dag lijkt het welhaast alsof technologie steeds meer de verantwoordelijkheid van de mens overneemt; maar dat is feitelijk niet het geval. De bestuurder van een auto is verantwoordelijk voor het rijden van die auto. Dat veranderde niet toen auto's werden uitgerust met ABS. Dat veranderde niet toen wegenkaarten plaatsmaakten voor ingebouwde navigatiesystemen. En dat verandert niet met cruise control. Sterker nog, de verantwoordelijkheid van de bestuurder neemt juist exponentieel toe naarmate auto’s meer autonoom worden, bijvoorbeeld middels zelfrijdende technologie.

Het cruciale punt: hoe geavanceerd ook, technologie ontbeert bewustzijn. Het kan ontzettend efficiënt zijn in het bereiken van het specifieke doel waarvoor het is ontworpen, maar het doet dit op een volledig onbewuste manier. Dat is welbeschouwd deel van de efficiëntie – de voortgang wordt nooit verstoord door bedenkingen. Technologie is vergelijkbaar met een hond. Als die getraind is om vreemden van je erf te verjagen, zal die ook aanslaan als een ver familielid je met een bezoek verrast. Dit is niet echt een probleem zolang de hond enkel blaft. Maar het wordt een serieuze verantwoordelijkheid als de hond getraind is om te bijten.

Wat geldt voor technologie in het algemeen geldt ook voor het toenemende gebruik van technologie in financiële en grondstoffenmarkten. Des te groter de afhankelijkheid van technologie in besluitvormingsprocessen en de uitvoer ervan, en des te geavanceerder en autonomer deze technologie wordt, des te groter wordt de menselijke verantwoordelijkheid voor het goed functioneren van de gebruikte technologie.

Maar wie is dan primair verantwoordelijk? Is dat de gebruiker van de technologie? De eigenaar? Of de fabrikant? Dit is niet altijd een uitgemaakte zaak. Ons basisbeginsel: technologie doet niets zonder dat iemand dat toestaat. “Het programma sloeg op hol” is daarom geen geldig excuus voor personen van wie verwacht mag worden dat ze de technologie beheersen. Vanuit een verantwoordelijkheidsoogpunt moet het aanspreekpunt altijd de gebruiker zijn. Terugkerend naar het voorbeeld van de auto: wie wordt aangereden door een auto moet er zeker van zijn dat de bestuurder ervan alle verantwoordelijkheid voor het ongeval op zich neemt (ervan uitgaande dat het slachtoffer zelf geen blaam treft). Of de bestuurder zich al dan niet wendt tot de eigenaar van de auto of de fabrikant, verandert niets aan zijn verantwoordelijkheid jegens het slachtoffer.

Bij Transtrend houden we onszelf volledig verantwoordelijk voor alle technologie die we gebruiken. Dat is een belangrijke reden om alle technologie in het hart van onze bedrijfsvoering zelf te ontwerpen, ontwikkelen en/of installeren. En ook voor het nauwlettend monitoren van het functioneren ervan, met een scherp oog voor potentiële ongewenste (markt-)consequenties. Van andere marktpartijen verwachten we eenzelfde verantwoordelijkheidsbesef. Als een markt bijvoorbeeld wordt verstoord door een ‘op hol geslagen algo’, lijkt het ons niet correct dat gebruikers van deze software hun schade gecompenseerd krijgen wanneer de software precies deed wat verwacht mocht worden dat het zou doen in de gegeven marktomstandigheid. En zeker niet ten koste van marktpartijen die niet verantwoordelijk waren voor die software. Wij houden ons verantwoordelijk voor het gedrag van onze honden. We verwachten dat andere marktpartijen de volledige verantwoordelijkheid nemen voor het gedrag van hun honden.

We beleggen op een verantwoorde wijze. Bij Transtrend betekent dit actief beleggen, bewust van onze rol in de markt, van de impact die ons handelen kan hebben op de markten, en van de fundamentele rol van markten in onze maatschappij. Ons gebruik van technologie neemt deze verantwoordelijkheid niet over, maar vergroot die juist.